BOSKE

NEPOSTOJANO A

Nepostojano A u srpskom jeziku ima dvoznačnu ulogu. Ono označava:

a) sam glas A i

b) glasovnu  promenu.

Glasovna promena nepostojano A je promena koja nastaje kada se  samoglasnik A u nekim rečima i oblicima reči izgubi, pa se opet pojavljuje u drugim oblicima tih istih reči.

Nepostojano A se pojavljuje u sledećim slučajevima:

  Nominativ jednine i genitiv množine imenica muškog roda

Primer: BORAC – BORCI – BORACA

BORAC (U nominativ jednine nepostojano A se pojavljuje kao glas u osnovnom obliku reči) –  BORCI (nominativ množine, dolazi do gubljenja samoglasnika A) –  BORACA (genitiv množine, ponovo se pojavljuje samoglasnik A)

  Genitiv množine imenica ženskog roda

Primer: DASKA – DASAKA

DASKA (nominativ jednine) – DASKE (nominativ množine) –  DASAKA (genitiv množine, izvršena je glasovna promena nepostojano A pri kojoj dolazi do  pojavljivanja samoglasnika A u reči)

  Genitiv množine imenica srednjeg roda

Primer: STAKLO – STAKALA

STAKLO (nominativ jednine) – STAKLA (nominativ množine) –  STAKALA (genitiv množine, izvršena je glasovna promena nepostojano A pri kojoj dolazi do pojavljivanja samoglasnika A).

  Nominativ jednine prideva muškog roda

Primer: DOBAR – DOBRA

DOBAR (nominativ jednine prideva muškog roda, nepostojano A se pojavljuje kao glas u osnovnom obliku reči) – DOBRI (nominativ množine prideva muškog roda, dolazi do gubljenja samoglasnika A) – DOBRA (nominativ jednine prideva ženskog roda, dolazi do gubljenja samoglasnika A)

  Nominativ pridevske zamenice muškog roda

Primer: TAKAV – TAKVA

TAKAV (nominativ jednine pridevske zamenice muškog roda, nepostojano A se pojavljuje kao glas u osnovnom obliku reči) – TAKVI (nominativ množine pridevske zamenice muškog roda, dolazi do gubljenja samoglasnika A) – TAKVA (nominativ jednine pridevske zamenice ženskog roda, dolazi do  gubljenja samoglasnika A)

  Glagolski pridev radni

Primer: MOGAO – MOGLA

MOGAO (nepostojano A se pojavljuje kao glas u osnovnom obliku reči) – MOGLI (dolazi do gubljenja samoglasnika A) – MOGLA (dolazi do gubljenja samoglasnika A)

   Predlozi

Primer:  s – sa, k – ka, niz – niza, kroz – kroza

   Prilozi

Primer: kad – kada, nikad – nikada – sad – sada

 

  Nepostojano A i druge glasovne promene

1)  Prelazak Lu O, nepostojano A

Primeri: čitalac – čitaoci, žetelac – žeteoci,  kotao – kotlovi, ugao – uglovi, trougao –  trouglovi, misao – misli,  posao – poslovi 

2)  Jednačenje suglasnika po zvučnosti,  nepostojano A)

Primeri: vrabac – vrapci, kobac – kopci, staklorezac – stakloresci, gibak – gipka, redak –  retka, mrzak –  mrska,  gladak – glatka, Šabac – Šapca, ulazak – ulaska,

2)  Nepostojano A, gubljenje suglasnika, sibilarizacija

Primeri: zadatak – zadaci, gubitak – gubici,  dobitak – dobici, imetak – imeci

 

  Izuzeci

U mnogim rečima u srpskom jeziku ne dolazi dao glasovne promene nepostojano A.

Primeri: manijak – manijaci, junak – junaci,  kandidat – kandidati,  aparat – aparati, kanal – kanali,  vršnjak – vršnjaci, kajmak – kajmaci, zemljak – zemljaci

 

Pravilno su obe reči, i nikad i nikada!